Almanya'dan 9 Kasım 2025'te turistik amaçla İstanbul'a gelerek 13 Kasım 2025'te zehirlenme iddiasıyla hayatlarını kaybeden anne Çiğdem Böcek (27) baba Servet Böcek (38) ile 3 yaşındaki Masal ve 6 yaşındaki Kadir Muhammet Böcek'in ölümlerine ilişkin yürütülen soruşturma sürüyor.
Böcek ailesinin kaldığı otelde, Alfasc ve Cypermetrin isimli markalı böcek ilaçlama kimyasallarının sertifikasız kullanıldığı anlaşıldı. Bu ilaçların, mide bulantısı, uzun süreli kusma, mide ağrıları, ishal, bilinç kaybı ve koma yaşattığına dair kayıtlar var. Böcek ailesi hastaneye ilk gittiklerinde bu durumdaydı ve daha sonra otel odasına geri geldiklerinde durumları ağırlaştı.
İLAÇLANAN YERLER NE KADAR KAPALI KALMALI?
Ziraat Mühendisi Övsen Zümre, haşere ilaçlamasında kullanılacak yöntemin ve ilacın türüne göre ortamın kapalı kalma süresinin değiştiğini söyledi. Zümre, hamamböceği gibi türlerde kullanılan jel veya basit spreyleme yöntemlerinde ortamın kapalı tutulması gerekmediğini belirtti. Ancak sisleme (ULV) cihazlarının kullanıldığı uygulamalarda ilacın tüm alanı aerosol olarak kapladığını ifade ederek, "ULV uygulamasında alan en az 3–4 saat kapalı kalmalı, ardından 1–2 saat iyi havalandırılmalıdır. Bu süreçte içeri girilmemelidir" dedi.
İlaçlama işlemlerinin yalnızca Sağlık Bakanlığı'ndan ruhsatlı biyosidal ürünlerle ve yine ruhsatlı firmalar tarafından yapılmasının yasal zorunluluk olduğunu vurgulayan Zümre, bakanlığın bu firmaları düzenli denetlediğini söyledi.
"YAN DAİRELERE GAZ GEÇER Mİ?"
Bazı kimyasalların duvar arası boşluklardan gaz hâline dönüşerek geçiş yapabildiğini belirten Övsen Zümre, bunun yalnızca gıda depolarında kullanılan fümigant ürünler için geçerli olduğunun altını çizdi. Bu maddelerin yaşam alanlarında kullanılmadığını hatırlatan Zümre, fümigantların sadece yetkili operatörler tarafından uygulanabildiğini ve Tarım ve Orman Bakanlığı'nın bu süreçleri denetlediğini söyledi.
Uzmanlar, ilaçlanan bir daireden yan dairelere gaz geçişinin kullanılan yönteme ve binanın yapısına göre değişebileceğini belirtiyor, havalandırma boşlukları ve asma tavanların salınımı etkileyen en önemli faktörler olduğuna dikkat çekiyor.
FÜMİGASYON NASIL YAPILMALI?
Fümigasyonun, zararlıları tüm evrelerinde yok etmek amacıyla kapalı bir ortama kontrollü gaz verilmesi yöntemi olduğunu belirten Zümre, bu yöntemin diğer kimyasal mücadelelerin yetersiz kaldığı durumlarda başvurulan son seçenek olduğunu da ifade etti.
- Fümigasyon işlemi, meskun yerlerden ve çalışılan ortamlardan uzakta yapılmalı.
- Fümigasyon işlemi bir fümigasyon operatörü tarafından yapılabilir. Ancak gerektiğinde fumigasyon operatörü yanında bir fümigasyon operatör yardımcısı da istihdam edilebilir.
- Fümigasyon yapanlar, fümiganta uygun süzgece sahip gaz maskesi kullanmalı, süzgecin kullanım süreleri dikkate almalılar.
- Ekipmanda, hiç kullanılmamış süzgeç daima hazır bulundurulmalı.
- Fümigasyon esnasında sigara içilmemeli ve herhangi bir şey yenilmemeli.
- Fümigant kesinlikle deri ile temas etmemeli.
- Fümigasyon işleminden sonra, fümigasyon mahallinde uygun bir yere uyarı levhası asılmalı.
- Muhtemel zehirlenme ve yangın tehlikesine karşı hastane ve itfaiye teşkilatı telefon numaraları fümigasyon operatörünce bilinmeli.
- Fümigasyon uygulamaları yapanlarda, zehirlenme belirtileri görüldüğünde derhal doktora başvurulmalı.
- Boş fümigant ambalajları usulüne uygun olarak imha edilmeli.
"İNTERNETTEN SATIŞ YASAKLANMALI"
Uzmanlar, böcek ilaçlarının internet üzerinden kolayca temin edilmesinin ciddi riskler barındırdığını belirterek satışların denetim altına alınması gerektiğini vurguluyor. Halk sağlığı için kullanılan biyosidal ürünlerin ruhsat durumunun ve içeriklerinin her zaman tüketici tarafından bilinmediğini aktaran uzmanlar, "Bu ürünleri sadece Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş firmalar satmalı ve uygulayıcı belgesine sahip profesyoneller kullanmalı. Türkiye'de onaysız ilaçların satışı zaten yasak" uyarısında bulundu.
Uzmanlar, bazı böcek ilaçlarının sinir ve solunum sistemi üzerine doğrudan etki edebildiğini belirterek bilinçsiz kullanımın hem kullanıcıyı hem çevresindekileri riske attığını ifade ediyor.
KİMYA MÜHENDİSLERİ ODASI İSTANBUL ŞUBESİ UYARDI
Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, son günlerde yaşanan zehirlenme vakaları ve ölümlere ilişkin yazılı bir açıklama yaparak kimyasalların kontrolsüz kullanımının ciddi riskler oluşturduğunu vurguladı.
Açıklamada, hem aynı aileden dört kişinin hayatını kaybetmesine neden olan olayların hem de bir mühendisin entübe edilmesiyle sonuçlanan zehirlenmenin, kimyasal maddelere kolay erişimin yarattığı tehlikeyi gözler önüne serdiği belirtildi.
"ALÜMİNYUM FOSTİT YÜKSEK TOKSİTİYEYE SAHİP"
Oda, son vakalarda adı geçen alüminyum fosfitin, tarım ve depolanmış ürünlerde kullanılan güçlü bir pestisit ve fumigant olduğunu hatırlattı.
Bu maddenin suyla veya nemle temas ettiğinde fosfin gazına dönüştüğüne dikkat çekilen açıklamada, gazın yüksek düzeyde solunması hâlinde kusma, ishal, öksürük, bilinç kaybı, kalp ritim bozuklukları ve solunum felci gibi ağır etkiler yaratabileceği ifade edildi.
Açıklamada, fosfin gazına 1000 ppm seviyesinde beş dakika maruz kalmanın ölümcül olduğu, 290–600 ppm aralığındaki maruziyetin ise yarım saat ila bir saat içinde yaşamı tehdit ettiği bilgisi paylaşıldı.
Kimya Mühendisleri Odası, tehlikeli kimyasalların satışında ve erişiminde ciddi boşluklar bulunduğunu belirterek önemli uyarılarda bulundu. Açıklamada, tehlikeli kimyasalların internet üzerinden kolaylıkla satın alınabildiği vurgulandı.
Odaya göre, ilaçlama ve benzeri iş kollarında yeterlilik ve yetkinliği tanımlayan mevzuatta da ciddi eksikler bulunuyor. Ayrıca kimyasal üretimi ve satışında kimya mühendisi bulundurma zorunluluğunun yerine getirilmediği, etiketleme, işaretleme ve ambalajlama konularında da yaygın bir bilinç eksikliği olduğu ifade edildi. Açıklamada, bu durumun kontrolsüz kullanım nedeniyle çevre kirliliğine, yanma ve patlama riskine, zehirlenmelere yol açtığına dikkat çekildi.
Kimya Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi'ne göre benzer olayların önüne geçilmesi için uygulanması gereken adımlar şöyle:
- Birinci sınıf gayrisıhhi müesseselerde kimya mühendisi sorumlu müdür bulundurma zorunluluğu titizlikle uygulanmalı,
- Tehlikeli kimyasalların satış ve depolamasını yapacak işletmelerde Kimya Mühendisleri Odası teknik onayı şart olmalı,
- Biyosidal ürün eğitimi ve belgesi olmayan kişilere satış ve uygulama izni verilmemeli,
- Kimyasal kullanımında tereddüt yaşayan vatandaşlar, uygulama öncesinde Kimya Mühendisleri Odası'na danışmalı.