Anayasamızda temel haklardan bahsedilmiştir.Temel haklar ile ilgili herhangi bir işlem yapabilmek için kanun çıkarmak zorundayız.Kanunla bir temel hak ve hürriyet hangi amaçla sınırlanmışsa, sadece o amaç dahilinde kullanılabilir. Maske takmayanlara, sokağa çıkma yasağına uymayanlara para cezaları öngörülmektedir. Peki bu para cezalarının dayanağı olan kanunlar nelerdir? Umumihıfsızsıha kanunları, il İdaresi kanunu, kat mülkiyet kanunu, site yönetmenliği dayanak olan kanunlardır.
Umumi Hıfsızsıha kanunların da vilayetler ve kazalar için umumihıfsızsıha meclislerinin nasıl oluşturulacağı ve görev ve yetkilerinin sınırları 23. ve 27 . maddeler arasında anlatılmıştır. 27. maddede salgın hastalıklara karşı önlem alınmasından bahsetmektedir. 28. maddede ise Umumi Hıfsızsıha meclislerinde alınan kararların Vali ve Kaymakamlar tarafından icra olunacağından bahsetmektedir.57 maddede tüm salgın hastalıklardan bahsedilmekte ve salgın hastalıkların bildirimi zorunlu olduklarını devam eden cümlelerde yazmaktadır. 58 ve devamı maddelerinde özellikle ihbar zorunluluğu olan kişilerden bahsetmekte; hekimler, kolluk kuvvetleri, mahalle muhtarları, cenaze yıkayıcıları gibi meslek mensuplarının ihbar zorunluluğu olduğundan bahsetmektedir. Ayrıca 64. maddede Sağlık Bakanlığının herhangi bir hastalığın ihbarının ülkenin tamamında ya da bir kısmında zorunlu hale getirildiğini ilan edebileceğinden bahsetmektedir. 65. madde ve devamında hekimlerin salgın hastalık şüphesi olan kişilere yaklaşımı, muayenesi ve bu esnada ‘’Bütün devlet kuvvetlerinin hekimlere yardımcı olması’’ gerektiğinden bahsetmektedir.57 maddeden 96. maddeye kadar hekimlerin, kolluk kuvvetlerinin ve benzeri herkesin görevlerinden bahsetmekte ; yeraltı sularının denetimi, defnedilme ile ilgili bazı hususlardan bahsetmektedir.73. madde de karantinadan bahsetmektedir. 126 ve 127 maddelerde işyerlerinden, gıdalardan,hijyenden, alınacak önlemlerden ve Sağlık, İçişleri, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Tarım Gıda hayvancılık bakanlığının müşterek çıkaracakları yönetmelik ile alınacak tedbirlerin belirleneceği hususu hüküm altına alınmıştır.Ayrıca 700 sayılı KHK nın 9. maddesinde cumhurbaşkanının konu ile ilgili yönetmelik çıkarma yetkisi vardır.UHK nunun 133. maddesinden 138. maddesine kadar olan hükümler de Yurtdışından Türkiye'ye girenler için sağlık yönünden alınacak tedbirlerden bahsetmektedir.Daha sonraki maddelerde ise gemiler, Demiryolları ve sair yollar ile ülkemize girebilecek kişiler ile ilgili alınacak tedbirlerden bahsediliyor. 211. maddeden 234. maddeye kadar vefat edenlerin defin ve nakil işlerinin nasıl yapılacağından bahsetmektedir. 282 maddeden 302 maddeye kadar bu kanuna muhalefet edenler için ödenecek para cezaları, hapis cezaları madde madde ayrıntılı olarak yazılmıştır. Ayrıca hem Kabahatler Kanunu 32. Madde ye hem de TCK 195 ‘e atıf vardır. UHK kanunlarına uyulmadığı takdirde UHK 296-297-300. maddelerde 6 ay’a ve 1 yıl’a kadar hapis cezaları verilir denmektedir.
Bu işlemlerin icrasında UHK 294/2 ye göre kaymakamlar ve valiler yetkilidir. Kaymakam ve valiler konu ile ilgili kolluğa talimat verirken talimatın sınırlarını iyi çizmelidir. Anlaşılacağı üzere kolluğun tutanak tutma yetkisi vardır. Ceza kesme yetkisi yoktur. Adana 5 Sulh Ceza Mahkemesi'nin yazılan bir cezayı iptali de bu çerçevede yapılmıştır. Cezaları kaymakamlar, valiler kesmelidirler ya da kısmi yetki veya imza devri yaptıkları kişiler cezayı kesmelidirler.
Ayrıca İl İdaresi kanununda valinin yetkileri belirtilmiştir. İl İdaresi Kanunu madde 9 ,10 ,11 de ; Cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı yardımcıları, bakanların valilere resen verdikleri talimatları yerine getirmeleri gerektiği yazılıdır. Vali 15 günü geçmemek üzere sokağa çıkma yasağı dahil, il genelinde kısıtlamalara gidebileceği kanunda belirtilmiştir.
Sokağa çıkma yasağı konurken ; kat mülkiyet kanunu ve site yönetmeliği çerçevesinde evinin-apartmanın bahçesinde oturana kanundan da anlaşılacağı üzere kısıtlama getirilmesi doğru olmamaktadır. Sitenin içinde Sokak diyebileceğimiz nitelikte oluşumlar var ise sokağa çıkma yasağında buralara da çıkmak yasaktır. Ancak iki üç bloktan oluşmuş ise site bahçesine çıkana ceza yazılamayacağı kanaatindeyim. Aynı şekilde apartman-evinin bahçesinde-site bahçesinde- özel arabasının içinde maske zorunluluğu getirilemeyeceği kanaatindeyim. Dolmuş, otobüs, minibüs,ticari taksilerde maske zorunluluğu elbette olmalıdır.
Yakını koronavirüs nedeni ile yoğun bakımda yatan kişilerin durumu nedir? Bu kişilerin karantinada olması gerekiyor. İşte çalışanlar ne yapmalıdırlar? Karantinada olabilmesi için ya bir idari izin ya da hekimden sağlık raporu alınması lazımdır. Ama karantinada olan kişi Aile hekimine ya da Hastaneye nasıl gidecek? Karantinada olduğundan dolayı evden çıkması yasaktır. Hastanedeki hekim ya da aile hekimi hastayı görmeden nasıl sağlık raporu düzenleyecek? Böyle bir sağlık raporu düzenlenen kişi; sağlık raporunun düzenlendiği saatte herhangi bir yerde bir silahlı çatışmada yakalansa, o raporu düzenleyen hekimin durumu ne olacaktır? Hekimler hastayı görmeden sağlık raporu düzenlemek istememektedirler. Konu ile ilgili idari bir çözüm bulunmasında fayda vardır.
Aslında karantinada ya da tedavi altında olanlar için;gerek resmi gerekse gayriresmi kurum ve kuruluşlar sağlık bakanlığına yardım amaçlı steril taksiler ile hizmet verebilirler. Tabii ki böyle bir uygulamada sağlık müdürlükleri denetleme işini düzenli olarak yerine getirmelidirler.Steril taksi uygulaması yapılacaksa, uygulama birliği açısından Sağlık bakanlığı bir genelge, yönetmelik, yönerge ile kuralları düzenlemesinde fayda vardır.