Mahmut Makal, bu gün 88 yaşında hayata veda etmiş. Köy Enstitülü yazarların en seçkinlerindendi, Köy gerçeğini ilk defa 1940’lı yıllarda dile getirmesi büyük ses getirmişti. Onun “Bizim Köy” isimli kitabı Anadolu bozkırında köylünün durumunu o kadar vurucu cümlelerle anlatmıştı ki, siyasetçileri rahatsız etmişti.
Bu vesile ile bir hatıramdan bahsetmek isterim. Bir zamanlar Hürriyet’te köşe yazarlığı yapan Özdemir İnce, tv’deki Muhteşem Yüzyıl dizinden bahisle, Kanuni Sultan Süleyman için “muhteşem” denilmesinin yanlış olduğunu yazmıştı. Mustafa Akdağ’ın Osmanlının ekonomik ve sosyal tarihi ile ilgili kitabından yaptığı alıntıda, üç kıtaya yayılmış olan imparatorluğun bir köşesinde, bir köylünün açlıktan ot yediğini yazmış ve köylüsüne ot yediren padişaha “muhteşem” denilemeyeceğini ileri sürmüştü.
Ben Özdemir İnce’ye bir mail mesajı göndermiştim ve Kanuni’ye “muhteşem” lakabını yabancı yazarların taktığını belirterek, köylünün açlıktan ot yediğini görmek için 500 sene önceye gitmeye gerek olmadığını, 1940’lı yıllarda Mahmut Makal’ın Bizim Köy isimli kitabının bazı yerlerinde, Anadolu’nun göbeğinde, Aksaray’ın köylerinde, köylülerin açlıktan ot yediğini yazdığını hatırlatmıştım. Sırf bu sebeple Kanuni’ye muhteşem denilemeyecek ise İsmet Paşa’ya da “paşa” ya da “milli şef” denilmemesi gerekmez mi” diye yazmıştım.
Sanırım yazdığıma çok bozulmuş olmalı ki, Mahmut Makal’ın kendisinin arkadaşı olduğunu, onun kitabını çok iyi bildiğini ve benim de Mustafa Akdağ’ın kitabını iyi okumamı önermiş ve tekrar yazışmayacağını belirtmişti.
Mahmut Makal’ın 40’lı yıllarda Aksaray’ın bir köyünde, köylünün açlıktan ot yediğini, ayağında çorap ve ayakkabı olmadığını, perişan halini yazdığı ilk yazılar Varlık Dergisinde yayınlandı. O dönemde nüfusun % 80’den fazlası köylerde yaşamasına karşın, köylü gerçeği çok iyi bilinmiyordu. Mahmut Makal, Bizim Köy’ü anlatırken, “Doğunun adı çıkmış” diye başlamış ve İç Anadolu’da köylünün halini acı acı anlatmıştı. Henüz iktidara gelmemiş olan DP’liler bunu seçimlerde malzeme olarak kullandılar. DP iktidara gelince, yazılarını malzeme olarak kullandığı Mahmut Makal’ı cezaevine göndermeyi ihmal etmemişti. Varlık’ta yayınlanan yazılar sonradan Bizim Köy adıyla kitap olarak yayınlandı ve bugüne kadar defalarca baskısı yapıldı.
Mahmut Makal’ın köy gerçeğini bütün çıplaklığı ile gözler önüne sermesi, şiirlere dahi konu olmuştu. Bedri Rahmi Eyüboğlu, 1950’lerde Paris’te eğitim göre birini (Turan Güneş olduğu söyleniyor) Paris kafelerindeki yaşantısına değinen şiirinde şöyle diyor;
“Sakal, Makal
Yahut
Aferin oğlum Ahmet
Sen bu yolda devam et.
Herifçioğlu Sen Mişel de koyvermiş sakalı
Neylesin bizim köyü, nitsin Mahmut Makal’ı
Esmeri, sarışını, kumralı, kuzguni karası
Cebinde dört dilberin telefon numarası
Bir elinde telefon bir elinde kesesi
Uyyyy... Yesunoni nenesi
Yesunoni nenesi.”
Attila İlhan, köy enstitülü yazarları eleştirmişti. Ancak, köy hayatına yabancı olmayışımdan olsa gerek, köy romanları ve Bizim Köy gibi anı türü kitaplar ilgimi fazla çekmiştir. Çocuk denilecek yaşta okuduğum Bizim Köy’ün yazarına rahmet diliyorum.
