Orman yangınlarının temel sebebi insan faktörüdür.Bu faktörler sigara izmaritleri, havai fişekler, cam parçacıkları, plastik yada cam Şişeler, kasten çıkarılan yangınlar diye nedenler devam etmektedir. Yangın için 3 unsur önemlidir. Bunlar; sıcaklık, oksijen ve yanıcı maddedir.Yangının çıkabilmesi için oksijen oranının %21, sıcaklığın ise minimum 300oC olması gereklidir. Lokalde başlayan yangınların büyümesinin sebebi ise yangının ısıttığı havanın yükselerek çevresinde yeni bir hava akımı oluşturması ve bu sayede kendi üzerine oksijen çekerek kendisini beslemeye devam etmesidir. Bu besleme esnasında yüksek oksijenli yeni hava akımının rüzgar etkisi yaparak yangının ilerlemesine veya yangınla kuruyan havanın uzak çevredeki ağaçları da tutuşturması olağandır.
Bazen ormanların iyiliği için kontrollü yangınlar çıkarılmaktadır. Bu yangınlar orman alanının tümünde değil lokal boşluklarda orman içindeki yanıcı maddelerin toplanarak kontrol altında yakılması ve ileride büyük bir yangının çıkmasını engellemek için yapılmaktadır. Orman yangınlarında en tehlikeli yangın olarak görülen örtü yangınının engellenmesinde en sık kullanılan yöntemdir. Kontrollü yangınların başlıca nedenleri ise:
1-Yanıcı Madde Miktarının Azaltılması
2-Kesim Artıklarının Temizlenmesi
3-Yaban Hayatı Koşullarını İyileştirme
4-Böcek ve Hastalıkların Kontrolünde
5-Görsel Değerlerin Arttırılması
6-Orman yangınlarına karşı mücadelede
7-Yangına Bağımlı Türlerin Sürekliliğini Sağlama
Ormanlarda pek çok canlı barındırabildiği gibi, insan yaşamına da temel kaynak teşkil etmektedir. Ormanlar ekosistem için çok büyük önem arz etmektedir. Dünya gezegeninde insan türünün devamı için elzemdirler. Öyle ki tarım toprakları bile esasında ormandan erozyonla gelen yüksek besin maddeli topraklardır.
Orman denildiğinde her ne kadar ağaç popülasyonları akla gelse de ağaç toplulukları nüfus olarak yalnızca ev sahibi olarak algılanmalıdır. Orman toprağını şehir, ağaçları evve içinde yaşayan, barınan, beslenen tüm canlıları da o bölgenin sahipleri olarak görmeliyiz. Bu bakış açısında orman ekosistemi bir bütündür; ağaç ve toprak olarak nitelendirilmesi yanlıştır. Bir orman yandığında ağaçlar değil tüm yaşam yanar. Ağaçların yok olması; yaşama ortamının bozulması ve iklimin olumsuz yönde etkilenmesi ve devamında yaşam zincirinin kopması, en sonunda da tüm yaşamın yok olması anlamına gelir.
Gündeme gelen kızılçam ormanları ile ilgili çok ilginç bir bilgiye ulaştım. Canlılar evrim geçirmektedir. Kızılçam ormanları da yangından sonra çok hızlı bir şekilde tekrar ortaya çıkacak şekilde evrimleşmişlerdir. Bu evrim kızılçam için Yıllanan Kozalak olarak adlandırılmaktadır. Kızılçam dalında açılmadan beklettiği kozalaklar sayesinde geleceğini garantiye alır. Yangın sonrasında soğumaya başlayan kozalaklar açılarak tohumlarını toprakla buluştururlar. En hızlı büyüme gösteren yerli türlerimizden olan kızılçam, yangından çok daha güçlü bir şekilde çıkar. Fakat bu durum uykuda bekleyen tohum kalmayan yerlerin 2. defa yanmaları durumunda kızılçamın tekrar ortaya tam alanda çıkmasını güçleştirmektedir. Ancak yine de endişe edilecek bir durum yoktur. Kızılçam ağaçlandırmalarında her zaman doğaya yakın teknikler kullanılsa da OGM bünyesinde bağlı Orman Fidanlıklarında hazır bekleyen tohum ve fidanlar yardımımıza koşmaktadır.
Sonuç olarak; Kızılçamın biyolojisinde yangın sürekli ve düzenlidir. Sorun yangının söndürülememesidir(!)
Biraz da yangın söndürme uçaklarından bahsedelim. Jet uçaklarından yangın söndürme uçağı olamamaktadır. Suyun motora karışma riski vardır. Oysa pervaneli uçaklar yangın söndürme uçağı olabilmektedir. Ülkemizde sosyal medyada çokça konusu olan Türk Hava Kurumuna ait CL 215 tipi uçakların durumunu https://youtu.be/j6DQZ5tbSkgYouTube kanalından izleyerek öğrenmekteyiz.
Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi sahibi olmak isteyenler uçak mühendisliği ve orman mühendisliği fakültelerinin ders notlarından, üniversitelerin kendi ders kitaplarından ayrıntılı bilgi sahibi olabilirler. Süregelen orman yangınları ile ilgili resmi kurumların resmi açıklamaları dışındaki haberlere itibar edilmemesi büyük önem arz etmektedir.
NOT: Bu yazı Orman Mühendisi Kutay Kaya’ nın denetiminden geçmiştir. Sayın Kutay Kaya’ya verdiği bilgiler için teşekkürler
